مقدمه: آزمایش تیروئید، مجموعه ای از آزمایش های خون می باشد که برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید انجام می شود. غده تیروئید که در پایه گردن قرار دارد، هورمون هایی تولید می کند که متابولیسم، سطح انرژی و عملکرد کلی بدن را تنظیم می کنند. آزمایش های تیروئید به تشخیص و پایش بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید و اختلالاتی مانند بیماری هاشیموتو و بیماری گریوز کمک می کنند. تشخیص و پایش زود هنگام این مشکلات، برای مدیریت مؤثر اختلالات مرتبط با تیروئید بسیار مهم است.
علائم بیماری های تیروئید، خاص نیستند و تشخیص تنها بر اساس علائم، دشوار است. آزمایش های عملکرد تیروئید، آزمایش های خون ساده ای هستند و در حال حاضر دقیق ترین روش برای تشخیص و مدیریت پرکاری یا کم کاری تیروئید به شمار می روند. پزشک نتایج این آزمایش های خون را به همراه علائم و وضعیت کلی شما تفسیر می کند تا بتواند به تشخیص درستی برسد و درمان مناسب را برای شما تجویز کند.
مبانی عملکرد تیروئید
غده تیروئید، نقشی حیاتی در تنظیم سوخت و ساز، تولید انرژی و رشد و توسعه کلی بدن دارد. این غده هورمون هایی تولید می کند که تقریباً بر تمام سلول های بدن تأثیر می گذارند، بنابراین عملکرد صحیح آن برای حفظ تعادل متابولیک بدن ضروری است.
غده تیروئید به طور عمده دو هورمون تولید می کند: تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین .(T3) T4 عمدتاً غیر فعال است و باید در بافت های محیطی به T3 که شکل فعال آن است تبدیل شود. T3 با افزایش تولید انرژی سلولی، تنظیم دمای بدن، و حمایت از عملکرد مغز، ضربان قلب و هضم غذا، به طور مستقیم بر فعالیت های متابولیکی تأثیر می گذارد،
غده تیروئید همچنین هورمونی کمتر شناخته شده به نام کلسیتونین تولید می کند که به تنظیم سطح کلسیم در خون کمک می کند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش کبد: تست های عملکرد، دلایل و تفسیر کامل نتایج
تولید هورمون های تیروئید تحت کنترل محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تیروئید (HPT) قرار دارد:
- این سیستم تنظیمی، از هیپوتالاموس آغاز می شود، جایی که هورمون آزاد کننده تیروتروپین (TRH) را ترشح می کند.
- TRH به غده هیپوفیز سیگنال می دهد تا هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) را آزاد کند.
- TSH غده تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های T4 و T3 را تولید و آزاد کند.
آزمایش تیروئید چیست؟
آزمایش های تیروئید میزان هورمون های تیروئیدی و مواد مرتبط را در خون اندازه گیری می کنند تا فعالیت غده تیروئید ارزیابی شود. آزمایش های رایج تیروئید شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش TSH (هورمون محرک تیروئید): بررسی می کند که غده تیروئید تا چه حد به سیگنال های غده هیپوفیز پاسخ می دهد.
- آزمایش Free T4 (تیروکسین آزاد): سطح T4 آزاد، یکی از هورمون های اصلی تیروئید را اندازه گیری می کند.
- آزمایش Free T3 (تری یدوتیرونین آزاد): شکل فعال هورمون تیروئید که بر متابولیسم تأثیر می گذارد را ارزیابی می کند.
- آزمایش آنتی بادی های تیروئید: وجود آنتی بادی هایی مانند anti-TPO (آنتی بادی علیه تیروئید پراکسیداز) را شناسایی می کند که برای تشخیص بیماری های خود ایمنی تیروئید کاربرد دارد.
- آزمایش تیروگلوبولین: برای پایش سرطان تیروئید یا برخی از اختلالات تیروئیدی استفاده می شود.
مطلب پیشنهادی: آزمایش کم خونی: انواع، نحوه تشخیص و آمادگی
رایج ترین انواع آزمایش های عملکرد تیروئید
- TSH هورمون محرک تیروئید
- FT4 T4 آزاد (فرم فعال هورمون تیروکسین)
- FT3 T3 آزاد (فرم فعال هورمون تری یدوتیروئین)
روند ارزیابی عملکرد تیروئید با اندازه گیری TSH به عنوان آزمایش اولیه برای غربالگری شروع می شود. اگر سطح TSH در محدوده طبیعی باشد، نیازی به انجام آزمایش های اضافی نیست. اما اگر سطح TSH غیر طبیعی باشد، آزمایش های تکمیلی برای اندازه گیری T4 آزاد و T3 آزاد انجام می شود.
با این حال، برخی پزشکان ممکن است از این روش ترتیبی صرفه نظر کنند و از همان ابتدا آزمایش های TSH، T3 آزاد و T4 آزاد را به طور هم زمان درخواست کنند. این پنل، تصویری کامل تر از عملکرد تیروئید و نحوه عملکرد محور HPT ارائه می دهد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش HPV: انواع، تشخیص و نحوه انجام
در بیشتر موارد، سطح هورمون TSH اولین هورمونی از تیروئید است که مورد آزمایش قرار می گیرد. اگر این سطح نرمال باشد، به احتمال زیاد عملکرد تیروئید شما طبیعی است.
ممکن است در شرایط زیر آزمایش های تکمیلی برای شما تجویز شود:
- زمانی که احتمال وجود مشکلی در غده هیپوفیز وجود داشته باشد، در این صورت باید سطح FT4 نیز اندازه گیری شود
- اگر کودک باشید، در این صورت اندازه گیری FT4 نیز توصیه می شود. زیرا FT4 برای رشد مغز بسیار ضروری است.
اگر سطح TSH غیرطبیعی باشد، معمولاً آزمایش های زیر انجام خواهد شد:
- اگر سطح TSH بالاتر از محدوده مرجع باشد، سطح خونی FT4 اندازه گیری می شود.
- اگر سطح TSH پایین تر از محدوده مرجع باشد، سطح خونی T4 و T3 اندازه گیری می شود.
هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)
TSH (که به آن تیروتروپین نیز گفته می شود) هورمونی است که توسط غده هیپوفیز قدامی در مغز تولید و آزاد می شود. سطح TSH عمدتاً تحت تأثیر مقدار هورمون های تیروئید T3 و T4در گردش بدن، قرار دارد.
زمانی که سطح هورمون های تیروئید پایین باشد، هیپوفیز مقدار بیشتری TSH ترشح می کند تا غده تیروئید را تحریک کند تا هورمون های بیشتری تولید کند، به همین دلیل سطح بالای TSH معمولاً با کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) همراه است.
مطلب پیشنهادی: نحوه آمادگی برای آزمایش چربی خون: آیا نیاز به ناشتایی دارد؟
برعکس، زمانی که سطح هورمون های تیروئید بالا باشد، تولید TSH کاهش می یابد، که منجر به کاهش سطح TSH می شود و این نشان دهنده پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) است.
T4 آزاد (تیروکسین)
حدود ۹۰٪ از هورمون تولید شده توسط غده تیروئید، T4 است. T4 کل، تمام هورمون موجود در خون را اندازه گیری می کند، هم هورمونی که به پروتئین ها متصل است (مانند گلوبولین متصل به تیروکسین) و هم هورمون های آزاد. تنها بخش “آزاد” T4 است که می تواند با سلول های هدف تعامل داشته باشد یا به T3 تبدیل شود. به همین دلیل، T4 آزاد (fT4) معمولاً در پنل های تیروئید آزمایش می شود، زیرا میزان هورمونی را نشان می دهد که برای فرآیندهای متابولیک بدن به راحتی در دسترس است.
سطوح بالای fT4 معمولاً نشان دهنده پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) است، در حالی که سطوح پایین fT4 نشان دهنده کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) می باشد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش چربی خون: تشخیص، آمادگی، تفسیر نتایج
T3 آزاد (تری یدوتیرونین)
T3 هورمون فعال تیروئید است که به طور مستقیم بر فرآیندهای متابولیک درون سلول ها تأثیر می گذارد. تنها حدود ۱۰٪ از هورمون تیروئیدی تولید شده توسط غده تیروئید، T3 است؛ بیشتر T3 موجود در بدن از تبدیل T4 به T3 در بافت های محیطی مانند کبد و کلیه ها حاصل می شود.
مانند T4، T3 نیز در خون به دو صورت متصل و آزاد وجود دارد. T3 آزاد، Free T3 یا fT3، که تقریباً 04/0٪ از کل T3 را تشکیل می دهد، شکل غیر متصل این هورمون است که از نظر بیولوژیکی فعال بوده و می تواند وارد سلول ها شده و به گیرنده های هورمون تیروئید متصل شود. به همین دلیل، fT3 اغلب به عنوان شاخصی از فعالیت و در دسترس بودن فوری این هورمون در بدن اندازه گیری می شود.
مطلب پیشنهادی: پنل لیپید (پروفایل چربی) چیست؟
سطوح بالای fT3 نشان دهنده پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) بوده و سطوح پایین fT3 حاکی از کم کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم) است.
سایر آزمایش های خون
در آزمایش های خون برای بررسی سلامت تیروئید، معمولاً از آزمایش های زیر استفاده می شود:
- آنتی بادی های تیروئیدی: برای بررسی این که آیا علت آزمایش های غیر طبیعی، بیماری خود ایمنی تیروئید است یا خیر.
- تیروگلوبولین و کلسی تونین: برای پیگیری وضعیت افرادی که سرطان تیروئید دارند.
محدوده های مرجع معمول برای افراد بزرگسال سالم به شرح زیر است:
آزمایش | از | تا | واحدها |
TSH | 4/0 | 4 | میلی واحد در لیتر |
FT4 | 9 | 25 | پیکومول در لیتر |
FT3 | 5/3 | 8/7 | پیکومول در لیتر |
این محدوده ها تنها به عنوان راهنما ارائه می شوند و ممکن است بسته به آزمایشگاه متفاوت باشند. همچنین برای زنان باردار و آزمایش نوزادان و کودکان خردسال، محدوده های مرجع متفاوتی وجود دارد.
T3 معکوس (rT3)
rT3 یک محصول جانبی غیر فعال است که در طی فرآیند تبدیل هورمون T4 به T3 تولید می شود. این هورمون نقش یک مکانیسم تنظیمی طبیعی را ایفا می کند تا از فعالیت بیش از حد هورمون های تیروئیدی جلوگیری کند، به ویژه در زمان هایی مانند استرس یا بیماری که بدن تمایل دارد انرژی خود را حفظ کند.
با این حال، اگر T4 بیشتر به rT3 تبدیل شود تا به T3، این وضعیت می تواند مشکل ساز شود. rT3 با T3 بر سر گیرنده های سلولی رقابت می کند، اما اثرات متابولیکی T3 را ندارد؛ بنابراین، اگر سطح rT3 در بدن به طور مزمن بالا باشد، می تواند در عملکرد متابولیسم اختلال ایجاد کرده و علائمی مشابه کم کاری تیروئید ایجاد کند.
آزمایش rT3 می تواند در مواردی که به مشکلات تبدیل هورمون تیروئید مشکوک هستیم مفید باشد؛ مانند زمانی که سطح fT4 طبیعی یا بالا است ولی fT3 پایین است. سطوح بالای rT3 می تواند نشان دهنده اختلال در تبدیل هورمون تیروئید به دلیل استرس شدید جسمی یا روحی یا بیماری های مزمن باشد.
آنتی بادی های تیروئید
آنتی بادی های تیروئید، پروتئین هایی هستند که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می شوند و به طور اشتباهی به اجزای غده تیروئید حمله می کنند. در صورتی که این خود ایمنی درمان نشود، ممکن است به بیماری خود ایمنی تیروئید (AITD) منجر شود.
آنتی بادی های تیروئید پراکسیداز (TPOAb)
آنتی بادی های تیروئید پراکسیداز (TPOAb) به آنزیم تیروئید پراکسیداز که برای سنتز هورمون های تیروئید ضروری است، حمله می کنند. سطوح بالای TPOAb معمولاً با تیروئیدیت هاشیموتو، یک بیماری خود ایمنی که به کم کاری تیروئید منجر می شود، ارتباط دارند. تقریباً 90% از بیماران مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو نتیجه آزمایش مثبت برای TPOAb دارند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش کلیه: بررسی عملکرد کلیه، آمادگی و تفسیر نتایج
آنتی بادی های تیروگلوبولین (TgAb)
آنتی بادی های تیروگلوبولین (TgAb) به تیروگلوبولین که پروتئینی است که در تولید هورمون های تیروئید T4 و T3 نقش دارد، حمله می کنند. افزایش TgAb بیشتر با تیروئیدیت هاشیموتو ارتباط دارد و شیوع آن در این جمعیت بین 20 تا 90 درصد است، اما در برخی از بیماران مبتلا به سرطان تیروئید و بیماری گریوز (پرکاری تیروئید خود ایمنی) نیز می تواند اندازه گیری شود.
ایمونوگلوبولین های تحریک کننده تیروئید (TSI)
ایمونوگلوبولین های تحریککننده تیروئید (TSI) که به آنتی بادی های گیرنده تیروتروپین (TRAb) نیز معروف هستند، غده تیروئید را تحریک می کنند تا هورمون های تیروئید را به طور بیش از حد تولید کند. تقریباً 95% از بیماران مبتلا به بیماری گریوز سطوح بالای TSI دارند.
کلسی تونین
کلسی تونین هورمونی است که توسط سلول های پارافولیکولار غده تیروئید (که به آن ها سلول های C نیز گفته می شود) تولید می شود. نقش اصلی آن در بدن کاهش غلظت کلسیم خون از طریق مهار سلول های مسئول تجزیه استخوان است. همچنین باعث کاهش باز جذب کلسیم در کلیه ها می شود و به دفع آن از طریق ادرار کمک می کند.
پزشکان ممکن است آزمایش خون کلسی تونین را برای کمک به تشخیص و نظارت بر سرطان مدولاری تیروئید (MTC) یا هایپرپلازی سلول های C درخواست کنند، زیرا سطوح بالای کلسی تونین معمولاً در هر دو مورد اندازه گیری می شود.
مطلب پیشنهادی: آزمایش قند خون: انواع، علائم و تفسیر نتایج
شرایط دیگری مانند بیماری مزمن کلیوی یا هایپر پاراتیروئیدیسم نیز ممکن است به سطوح بالای کلسی تونین منجر شود.
اهمیت تفسیر نتایج آزمایش تیروئید
تفسیر نتایج آزمایش های تیروئید به درک عملکرد غده تیروئید و تشخیص ناهنجاری های احتمالی کمک می کند:
- TSH بالا: نشان دهنده کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) است، یعنی غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند.
- TSH پایین: نشانه پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) است، یعنی غده تیروئید بیش از حد فعال است.
- سطوح غیر طبیعی T3 وT4 : اطلاعات دقیق تری درباره عملکرد یا اختلالات غده تیروئید ارائه می دهند.
- آنتی بادی های مثبت: نشان دهنده بیماری های خود ایمنی تیروئید مانند بیماری هاشیموتو یا بیماری گریوز هستند.
نحوه آمادگی برای آزمایش تیروئید
آمادگی مناسب می تواند به دقت نتایج آزمایش کمک کند:
- ناشتا بودن: معمولاً نیاز نیست، اما برخی پزشکان ممکن است توصیه کنند ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید.
- اطلاع رسانی درباره داروها: حتماً پزشک خود را از داروها یا مکمل هایی که مصرف می کنید، به ویژه هورمون های تیروئید یا بیوتین، مطلع کنید؛ چون ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند.
- زمان بندی مناسب: بهتر است آزمایش را در ساعات اولیه صبح انجام دهید، زیرا سطح TSH در طول روز ممکن است تغییر کند.
- پرهیز از انجام آزمایش در زمان بیماری حاد: بیماری های حاد ممکن است به طور موقت بر سطح هورمون های تیروئید تأثیر بگذارند.
نحوه انجام آزمایش تیروئید
آزمایش تیروئید با یک نمونه گیری ساده خون انجام می شود:
- نمونهگیری خون: یک متخصص مراقبت های بهداشتی، نمونه خون را از وریدی در بازوی شما جمع آوری می کند.
- تجزیه و تحلیل در آزمایشگاه: نمونه برای اندازه گیری سطح TSH، T3، T4 و سایر نشانگرهای مرتبط مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
- گزارش نتایج: معمولاً نتایج طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت آماده می شود.
کاربردهای آزمایش های تیروئید
آزمایش های تیروئید کاربرد های متعددی در مراقبت های بالینی دارند:
- تشخیص اختلالات تیروئید: شناسایی کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید و بیماری های خود ایمنی مانند هاشیموتو یا گریوز.
- پایش روند درمان: ارزیابی اثربخشی درمان های جایگزین هورمون تیروئید یا داروهای ضد تیروئید.
- غربالگری گروه های پرخطر: انجام آزمایش در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری های تیروئید دارند یا دارای علائم مرتبط هستند.
- راهنمایی در تصمیم گیری برای جراحی: ارائه اطلاعات لازم برای برنامه ریزی جراحی های مرتبط با تیروئید.
چه کسانی باید آزمایش عملکرد تیروئید انجام دهند؟
اگر شما علائم زیر را دارید، باید به پزشک خود مراجعه کرده و درخواست آزمایش عملکرد تیروئید کنید:
- علائم پرکاری یا کم کاری تیروئید دارید
- تورم یا ضخیم شدن در ناحیه گردن مشاهده می کنید.
- ضربان قلب نامنظم یا سریع دارید.
- کلسترول بالا دارید (که می تواند باعث آترواسکلروزیس – تجمع چربی در دیواره رگ ها – شود)
- پوکی استخوان دارید. (استخوان های شکننده یا نازک شده)
- مشکلات باروری، اختلالات قاعدگی، سقط مکرر، یا کاهش میل جنسی دارید.
- سابقه خانوادگی اختلالات خود ایمنی مانند دیابت نوع 1، ویتیلیگو و غیره دارید.
یا اگر شما:
- احساس ناخوشی پس از زایمان دارید
- در حال برنامه ریزی برای بارداری یا در اوایل بارداری هستید (و سابقه خانوادگی یا شخصی بیماری های تیروئید، سابقه تیروئیدیت پس از زایمان یا دیابت نوع ۱ دارید).
شما باید سالی یک بار (یا بنا به توصیه پزشک، بیشتر) آزمایش خون انجام دهید اگر:
- دچار اختلال تشخیص داده شده تیروئید هستید
- قبلاً برای تیروئید پرکار تحت درمان قرار گرفته اید (ید رادیواکتیو، جراحی تیروئید، دارو)
- پس از جراحی برای سرطان های سر و گردن، پرتو درمانی در ناحیه سر و گردن داشته اید
- قبل از شروع درمان با داروهایی مانند آمیودارون، لیتیوم یا آلمتوزومب و سپس هر ۶ تا ۱۲ ماه در حین درمان و ۱۲ ماه پس از درمان هستید.
- افراد مبتلا به سندروم داون، سندروم ترنر، دیابت نوع ۱، بیماری آدیسون یا سایر بیماری های خود ایمنی نیز باید به طور منظم آزمایش عملکرد تیروئید انجام دهند.
مدیریت اختلالات تیروئید
اگر تحت درمان یک اختلال تیروئید هستید، آزمایش های عملکرد تیروئید به شما کمک می کنند تا:
- بررسی کنید که درمان شما موثر است یا خیر.
- کمک می کنند تا درمان شما به طور دقیق تنظیم شود.
در محدوده های تعیین شده در بالا، توصیه می شود که شما و پزشک تان اهداف فردی مناسب با شرایط خاص تان را تعیین کنید.
تفسیر نتایج آزمایش تیروئید
تفسیر نتایج آزمایش تیروئید صرفاً به این معنا نیست که ببینیم یک مقدار در محدوده مرجع “استاندارد” قرار دارد یا نه. در حالی که محدوده های مرجع استاندارد، راهنمایی های کلی را ارائه می دهند، اما همیشه آن چه که برای بیماران بهینه است را نشان نمی دهند.
برای مثال، سطح TSH دارای محدوده مرجع استاندارد حدود 4/0 تا 5/4 mIU/L است، اما بسیاری از پزشکان پیشنهاد می کنند که این محدوده به 5/0 تا 5/2 mIU/L محدود شود، زیرا بیمارانی که در لب مرز این محدوده قرار دارند ممکن است همچنان علائم اختلال تیروئید را تجربه کنند، حتی اگر مقادیرشان به طور فنی در محدوده “طبیعی” قرار داشته باشد.
این بحث در مورد محدود کردن محدوده مرجع TSH بر اهمیت استفاده از رویکردی شخصی سازی شده هنگام تفسیر آزمایش های تیروئید تأکید می کند. استفاده از محدوده های بهینه و در نظر گرفتن مقادیر آزمایش با توجه به تاریخچه پزشکی و علائم بیمار برای شناسایی نارسایی های جزئی تیروئید ضروری است. برای مثال، حتی زمانی که TSH در محدوده طبیعی باشد، سطوح fT4 یا fT3 ممکن است مشکلات تبدیل هورمون را نشان دهند.
تفسیر مقادیر آزمایش تیروئید در زمینه ای خاص، به پزشکان این امکان را می دهد که تصمیمات بهتری بگیرند، خواه با تنظیم دوز داروهای تیروئید، درخواست آزمایش های اضافی یا در نظر گرفتن مداخلات دیگر. جدول زیر تفاوت بین محدوده های استاندارد و بهینه هورمون های تیروئید را نشان می دهد و بر اهمیت مراقبت های شخصی شده تأکید می کند.
جدول سطوح هورمون های تیروئید
آزمایش | محدوده مرجع استاندارد | محدوده مرجع بهینه |
TSH | 45/0 تا 2/4 mIU/L | 5/0 تا 5/2 mIU/L |
T3 | 8/0 تا 2 ng/ml | 8/0 تا 2 ng/ml |
T4 | 5/4 تا 8/9 | 5/4 تا 8/9 |
f T3 | 93/0 تا 7/1 /dL gµ | 1 تا 7/1 /dL gµ |
f T4 | 8/2 تا 4pg/mL | 3 تا 4 pg/mL |
r T3 | 8 تا 25 ng/dl | کمتر از 15 ng/dl |
TPOAb | زیر 35 IU/mL | زیر 35 IU/mL |
محدوده نرمال نتایج آزمایش تیروئید
اگر چه مقادیر مرجع ممکن است کمی بین آزمایشگاه ها متفاوت باشند، اما مقادیر معمول به شرح زیر است:
- TSH: بین 4/0 تا 4 میلی واحد در لیتر (mU/L)
- Free T4: بین 8/0 تا 8/1 نانوگرم در دسی لیتر (ng/dL)
- Free T3: بین 3/2 تا 1/4 پیکوگرم در میلی لیتر (pg/mL)
- آنتی بادی ضدTPO : کمتر از ۳۵ واحد بین المللی در میلی لیتر (IU/mL) —(بسته به آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشد)
انحراف از این مقادیر طبیعی ممکن است نشان دهنده نیاز به بررسی های بیشتر یا آغاز درمان باشد.
عوامل مؤثر بر دقت نتایج آزمایش تیروئید
چندین عامل می توانند بر دقت نتایج آزمایش های تیروئید تأثیر بگذارند:
- داروها: درمان با هورمون های تیروئیدی، بیوتین و برخی داروهای استروئیدی می توانند سطوح هورمون ها را تغییر دهند.
- بارداری: تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است بر نتایج آزمایش تیروئید تأثیر بگذارند.
- سن و جنسیت: سطح هورمون های تیروئید با افزایش سن تغییر می کند و اختلالات تیروئیدی در زنان شایع تر هستند.
- بیماری و استرس: بیماری های حاد یا استرس می توانند به طور موقتی سطح هورمون های تیروئید را تحت تأثیر قرار دهند.
مدیریت نتایج غیر طبیعی آزمایش تیروئید
نتایج غیر طبیعی در آزمایش تیروئید نیازمند پیگیری و درمان مناسب هستند:
کم کاری تیروئید ( TSH بالا، T3/T4 پایین):
- درمان: استفاده از داروهای جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین.
- پایش: انجام منظم آزمایش TSH برای تنظیم دوز دارو.
پرکاری تیروئید ( TSH پایین، T3/T4 بالا):
- درمان: مصرف داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو یا در برخی موارد جراحی برای کاهش فعالیت غده تیروئید.
- پایش: آزمایش های مکرر برای ارزیابی اثربخشی درمان.
بیماری های خود ایمنی تیروئید (مانند هاشیموتو یا گریوز):
- درمان: استفاده از داروهای هورمونی یا داروهایی برای کنترل پاسخ های سیستم ایمنی.
- تغییر سبک زندگی: مدیریت استرس و ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی برای بهبود وضعیت کلی سلامت.
مزایای آزمایش های تیروئید
- تشخیص زودهنگام: مشکلات تیروئید را قبل از بروز علائم شدید شناسایی می کند.
- غیر تهاجمی: آزمایشی ساده و بدون درد که تنها از طریق نمونه گیری خون انجام می شود.
- راهنمای درمان: اطلاعات کلیدی برای انتخاب نوع و میزان دوز درمان مناسب فراهم می کند.
- پایش سلامت در بلند مدت: عملکرد تیروئید را در طول زمان بررسی می کند تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.
مطلب پیشنهادی: آزمایش فشار خون: نحوه اندازه گیری و تفسیر نتایج
اختلالات شایع تیروئید و الگوهای آزمایشی آن ها
اختلالات تیروئید شایع تر از آن چیزی هستند که فکر می کنید و تخمین زده می شود که حدود 20 میلیون آمریکایی را تحت تأثیر قرار می دهند.
کم کاری تیروئید (Hypothyroidism)
کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید هورمون های تیروئیدی را به اندازه کافی تولید نمی کند که این موضوع منجر به کاهش سرعت متابولیسم بدن می شود. این وضعیت می تواند علائمی مانند خستگی، افزایش وزن، عدم تحمل سرما و افسردگی ایجاد کند.
کم کاری تیروئید اولیه، زمانی رخ می دهد که خودِ غده تیروئید به درستی عمل نمی کند. در این حالت، نتایج آزمایش معمولاً نشان دهنده افزایش TSH است، زیرا هیپوفیز سعی می کند با تحریک تیروئید، کم کاری آن را جبران کند، در حالی که سطح fT4 و گاهی اوقات fT3 پایین است.
تیروئیدیت هاشیموتو، شایع ترین علت کم کاری اولیه تیروئید است. این بیماری یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می کند و باعث التهاب مزمن و در نهایت کاهش عملکرد تیروئید می شود. در بیماران مبتلا به هاشیموتو، معمولاً آنتی بادی های TPOAb و TgAb اندازه گیری می شوند.
کم کاری تیروئید ثانویه، کمتر شایع است و ناشی از اختلال در غده هیپوفیز است که قادر به تولید مقدار کافی TSH برای تحریک تیروئید نیست. در این حالت، سطوح TSH و fT4 و (گاهی اوقات fT3) پایین هستند.
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید بیش از حد طبیعی هورمون تولید می کند، که منجر به افزایش متابولیسم بدن می شود. علائم شایع این وضعیت شامل کاهش وزن، اضطراب، ضربان قلب سریع، عدم تحمل گرما و لرزش ها است.
برای تشخیص، الگوهای آزمایشگاهی معمول نشان دهنده سطوح TSH پایین (به دلیل بازخورد منفی که در آن هیپوفیز تولید TSH را کاهش می دهد) و سطوح بالای fT3 و fT4 هستند.
بیماری گریوز (Graves’ disease)، شایع ترین علت پرکاری تیروئید است و یک اختلال خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی آنتی بادی هایی تولید می کند که تیروئید را به تولید بیش از حد هورمون ها تحریک می کنند. آنتی بادی کلیدی که در بیماری گریوز اندازه گیری می شود، TSI است، اما در برخی بیماران ممکن است TPOAb و TgAbنیز قابل اندازه گیری باشند.
اختلالات تیروئید تحت بالینی
اختلالات تیروئید تحت بالینی، اشکال خفیف تری از ناهنجاری های تیروئیدی هستند که در آن ها سطح TSH غیرطبیعی است، اما سطح هورمون های تیروئید، همچنان در محدوده نرمال باقی می ماند. این شرایط معمولاً بدون علائم هستند یا علائم بسیار خفیف و مبهمی دارند و به همین دلیل نیاز به پیگیری و پایش دارند، زیرا ممکن است در طول زمان به بیماری تیروئید آشکار تبدیل شوند. درمان این وضعیت بر اساس شدت علائم، روندهای آزمایشگاهی و عوامل خطر بیمار در نظر گرفته می شود.
در کم کاری تیروئید تحت بالینی، سطح TSH افزایش یافته، اما سطوح fT4 و fT3 در محدوده طبیعی باقی می مانند.
در پرکاری تیروئید تحت بالینی، سطح TSH پایین است، در حالی که سطوح fT4 و fT3 طبیعی هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
آزمایش عملکرد تیروئید برای افرادی که علائمی مشابه با اختلالات تیروئید دارند یا در معرض خطر بالاتر برای بیماری تیروئید هستند، توصیه می شود.
علائم شایع بیماری تیروئید شامل موارد زیر است:
- خستگی مداوم
- تغییرات وزن بدون دلیل (افزایش یا کاهش)
- ریزش مو
- عدم تحمل سرما یا گرما
- ضربان قلب نامنظم
- تغییرات خلق و خو (افسردگی یا اضطراب)
- تغییرات در الگوی اجابت مزاج (یبوست یا اسهال)
- اختلالات قاعدگی
انجمن تیروئید آمریکا (ATA) توصیه می کند که غربالگری منظم تیروئید برای بزرگسالان از سن 35 سالگی آغاز شود و هر پنج سال یک بار تکرار گردد. برای افرادی که دارای عوامل خطر بیماری تیروئید هستند، ممکن است نیاز به انجام آزمایش های مکرر باشد، از جمله:
- جنسیت مؤنث در بدو تولد
- سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- سن بالای 60 سال
- اختلالات خود ایمنی
- سابقه درمان با رادیوتراپی در ناحیه گردن یا جراحی تیروئید
- بارداری
- سابقه کمبود ید
- داروهایی که بر عملکرد تیروئید تأثیر می گذارند
مراحل بعدی پس از دریافت نتایج آزمایش
پس از دریافت نتایج آزمایش تیروئید، مهم است که برای بررسی و تفسیر یافته ها، با پزشک خود ملاقات کنید. نتایج آزمایش تیروئید، راهنمایی برای تصمیم گیری های پزشکی هستند که ممکن است شامل درخواست آزمایش های تشخیصی اضافی یا تصویربرداری، تنظیم دوز داروهای موجود یا آغاز درمان جدید باشد.
برای افرادی که مصرف داروهای تیروئید را شروع کرده اند، معمولاً توصیه می شود که 6 تا 8 هفته پس از شروع درمان، آزمایش تیروئید تکرار شود تا اثربخشی دوز دارو ارزیابی گردد. پس از نرمال شدن سطح تیروئید، معمولاً نظارت هر 6 تا 12 ماه یک بار انجام می شود.
اگر نتایج آزمایش تیروئید پیچیده باشد، اگر علائم با وجود درمان ادامه یابند، یا در موارد گره های تیروئیدی یا سرطان تیروئید، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص غدد ارجاع دهد. متخصصان غدد در مدیریت موارد چالش برانگیز یا غیر معمول تیروئید تخصص دارند و می توانند مراقبت ها و گزینه های درمانی پیشرفته تری را ارائه دهند.
نکات کلیدی
- کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید هورمون های تیروئیدی را به میزان کافی تولید نکند. الگوهای آزمایشی شایع شامل افزایش TSHهمراه با کاهش fT4 و/یا fT3 است.
- پرکاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید هورمون های تیروئید را به میزان زیاد تولید می کند. الگوهای آزمایشی شایع شامل کاهش TSHهمراه با افزایش fT4 و/یا fT3 است.
- برای افزایش دقت تشخیص در شناسایی اختلالات تیروئید، پیشنهاد می شود که fT4 و fT3 به همراه TSH درخواست شود. این کار به شناسایی مشکلات در تولید، تبدیل یا تنظیم هورمون های تیروئیدی کمک می کند.
- آزمایش تیروئید روتین باید برای بیماران با علائم مشکوک به اختلال تیروئید و همچنین برای بیماران بدون علامت که در معرض خطر بالاتر ابتلا به بیماری تیروئید هستند، در نظر گرفته شود. پیگیری منظم آزمایش ها برای پایش و تنظیم درمان ضروری است.
اطلاعات موجود در این مقاله صرفاً برای اهداف آموزشی ارائه شده است و به هیچ عنوان جایگزین مشاوره یا مراقبت پزشکی آگاهانه نمی باشد این اطلاعات نباید برای تشخیص یا درمان هیچ گونه مشکل یا بیماری، بدون مشاوره با پزشک استفاده شود. قبل از تکیه بر هرگونه اطلاعات موجود در این مقاله یا وب سایت، با یک متخصص بهداشت و درمان مشورت کنید.
سؤالات متداول درباره آزمایش های تیروئید:
آزمایش تیروئید چیست و چرا انجام می شود؟
آزمایش تیروئید، یک آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد غده تیروئید از طریق اندازه گیری سطح هورمون ها و آنتی بادی هاست. این آزمایش برای تشخیص و پیگیری بیماری هایی مانند کم کاری یا پرکاری تیروئید استفاده می شود.
آیا برای انجام آزمایش تیروئید باید ناشتا بود؟
معمولاً نیازی به ناشتایی نیست، اما برخی پزشکان ممکن است برای برخی از آزمایش ها توصیه به ناشتایی کنند. همیشه طبق توصیه پزشک عمل کنید.
TSH بالا به چه معناست؟
سطح بالای TSH معمولاً نشان دهنده کم کاری تیروئید است. درمان این وضعیت معمولاً شامل داروهای جایگزین هورمون تیروئید می شود.
آیا بارداری بر نتایج آزمایش تیروئید تأثیر دارد؟
بله، تغییرات هورمونی در دوران بارداری می توانند سطح هورمون های تیروئید را تغییر دهند. برای زنان باردار مبتلا به اختلالات تیروئید، پایش منظم ضروری است.
هر چند وقت یک بار باید آزمایش تیروئید انجام داد؟
بستگی به شرایط فردی دارد. افرادی که تحت درمان با هورمون های تیروئیدی هستند یا بیماری تیروئید دارند، ممکن است هر ۶ تا ۱۲ ماه نیاز به آزمایش داشته باشند.
اگر نتیجه آزمایش غیر طبیعی باشد، چه اتفاقی می افتد؟
نتایج غیر طبیعی نیاز به بررسی های تکمیلی دارد. پزشک ممکن است آزمایش های بیشتر یا درمان هایی مانند دارو، تغییرات سبک زندگی یا جراحی را توصیه کند.
آیا آزمایش های تیروئید دقیق هستند؟
بله، در صورت انجام صحیح، این آزمایش ها بسیار دقیق هستند. برای جلوگیری از اختلال در نتایج، پزشک باید از داروهای مصرفی یا بیماری های اخیر مطلع باشد.
آیا بیماری های تیروئید قابل درمان هستند؟
بسیاری از بیماری های تیروئید قابل درمان کامل نیستند، اما با دارو، تغذیه مناسب و پایش منظم می توان آن ها را به خوبی کنترل کرد.
چه علائمی نشان دهنده نیاز به انجام آزمایش تیروئید هستند؟
خستگی، تغییرات وزن بدون دلیل، ریزش مو، نوسانات خلقی یا ضربان قلب نامنظم از علائم شایع هستند. در صورت مشاهده این علائم با پزشک مشورت کنید.
آیا آزمایش تیروئید خطر دارد؟
این آزمایش ایمن است و تنها ممکن است کمی کبودی یا ناراحتی در محل خون گیری ایجاد شود. عوارض جدی بسیار نادر هستند.
نتیجه گیری
آزمایش های تیروئید ابزارهای ضروری برای تشخیص و مدیریت بیماری های مرتبط با غده تیروئید هستند. این آزمایش ها با شناسایی اختلالات هورمونی و بیماری های خود ایمنی، امکان درمان به موقع و مؤثر را فراهم می کنند. با گنجاندن این آزمایش ها در مراقبت های بهداشتی روتین خود، می توان عملکرد بهینه تیروئید و سلامت کلی را به خوبی حفظ کرد.
